مسئولین استان در آینده می توانند در زمینه آب سرمایه گذاری های خیلی خوبی در استان و خارج از استان داشته باشند و اشتباهات فاحشی که در زمینه نفت و گاز که به نوعی به سوء مدیریت بر می گردد، مجددا تکرار نشود.

– سید ابولحسن حسینی نیک :  یکی از مهم ترین چالش های تصمیم گیری در جهان است . بنا به اظهارات مجامع بین المللی تا سال ۲۰۵۰ مساله ی منابع آبی اصلی ترین مشکل و موضوع بحث در جهان خواهد بود.
در آن تاریخ جمعیت جهان ۳/۶ به ۴/۹ میلیارد نفر رسیده و تامین آب و مواد غذایی و حفظ محیط زیست مهم ترین دغدغه های مدیران و رهبران خواهد بود. همچنین، ابعاد «بحران آب» در خاورمیانه و ایران بسیار تکان دهنده است.

به اعتقاد سیاسیون اگر بحران فعلی خاورمیانه، نفت است، در چند دهه آینده «بحران آب» مهم ترین بحران خاورمیانه می باشد. 

بر این اساس، برای مقابله با نتایج این پدیده منفی، نیازمند عزم ملی و به ویژه همکاری و همگامی جامعه فرهنگی کشور هستیم. بنابراین آموزش راهکارهای مصرف بهینه و اشاعه فرهنگ صحیح مصرف آب و نشان دادن قبح تخلفات آبی، از جمله اهداف مهم سیاست گذاران این حوزه باید باشد. [۱]

منابع تجدید شونده در ایران حدود ۲۵ درصد متوسط جهانی است و از ۴۱۱ میلیارد متر مکعب آب موجود درکشور ، ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آن تجدید شونده است و به این ترتیب ۷/۷ درصد آب‌های تجدیدشونده کشور را به خود اختصاص داده است. سرانه آب کشور از ۱۴ هزار متر مکعب در ابتدای قرن حاضر، به حدود ۱۸۰۰ متر مکعب در شرایط کنونی رسیده است و با ادامه این وضعیت ، پیش بینی می شود در سال ۱۴۱۰ شمسی به ۱۳۶۰ متر مکعب برای هر نفر برسد که به معنای قرار گرفتن کشور در مرحله تنش آبی خواهد بود. میزان بارندگی کشور ما حدود یک سوم متوسط جهانی آن است یعنی متوسط جهانی بارندگی ۸۸۰ میلی لیتر است و متوسط بارندگی در ایران ۲۴۰ میلی متر است.

در واقع عمده اسراف منابع آب را باید در دو بخش سرانه خانگی و مصارف کشاورزی دانست. زیرا مصرف ایرانیان در بخش شرب خانگی، دو برابر متوسط جهانی است و دربخش کشاورزی نیز بازدهی آب مصرف شده، خیلی پایین است.

سرانه مصرف آب مستقیم و غیر مستقیم که به آن ” آبرانه” گفته می شود، در ایران به ازای هر نفر ۴۴۵۰ لیتر است در حالی که سرانه جهانی به طور متوسط ۳۴۰۰ لیتر است و به عبارتی، ما حدود ۱۰۵۰ لیتر نسبت به متوسط سرانه آبرانه جهانی افزایش مصرف داریم که باید هم در ارتباط با مصارف خانگی و صنعتی و هم مصارف کشاورزی، الگوی مصرف را اصلاح کنیم.[۲] 

بنابراین، به طور میانگین سالانه ۷۳۵میلی متر باران در استان می بارد که ظرفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی استان ۹ هزار و ۲۰۰ میلیون مترمکعب است که از این مقدار ۷۰۰ مترمکعب آن آب‌های زیرزمینی و ۸ هزار و ۵۰۰ میلیون مترمکعب آن را، آب‌های سطحی ( ۳۱۰ چشمه و ۱۸رودخانه)تشکیل می‌دهد. بر این اساس با توجه به موارد فوق الذکر استان بعد از استان های شمالی دومین منبع آب کشور می باشد یعنی چیزی نزدیک به ۱۰ درصد آب کشور را به خود اختصاص داده است.

به عنوان نمونه سد کوثر آب ۵ میلیون نفر را تا چند صد کیلومتری خود تامین می کند ولی روستاهای اطرافش از نعمت آب محروم است. این در حالی است که آب ذخیر شده این سد؛ بیشتر از رود خانه شاه بهرام تامین می شود ولی این روستا فاقد آب آشامیدنی می باشد. از این رو، «استان ما نه فقط نان خیلی از هموطنان را بلکه آب خیلی از آنها را هم تامین می کند.»

به هر حال یک ضرب المثل فارسی می گوید « هر چیزی زنده به آب است» و در ایران ، آب به راستی گرانبها ترین کالا محسوب می شود. شکایت همگان در عرصه کشاورزی و زمین نیز درباره کمبود و محدودیت آب است.

بر این اساس، مسئولین استان در آینده می توانند در زمینه آب سرمایه گذاری های خیلی خوبی در استان و خارج از استان داشته باشند و اشتباهات فاحشی که در زمینه نفت و گاز که به نوعی به سوء مدیریت بر می گردد، مجددا تکرار نشود. زیرا با توجه به پیش بینی کارشناسان آب، تا چند سال آینده یکی از بزرگترین مشکلات کشور، تامین آب یا به نوعی وارد کننده آب می باشد.

بنابراین، شرایط جغرافیایی کشور فرصت خیلی خوب برای استان کهگیلویه و بویراحمد فراهم کرده و بهتر است با برنامه ریزی منسجم و منطقی نهایت بهره برداری را از این فرصت به وجود آمده داشته باشند. .زیرا آبهای این استان را چون گوهر و نگینی می توان دانست که بهره وری از آن؛ راهگشای استان است .

راه حل ها و پیشنهادها:

۱- با مراجعه به آمار بارندگی در ۴۰ سال گذشته در کشور شاهد ۱۵ سال ترسالی ، ۵سال نرمال و ۲۰ سال خشکسالی بوده ایم. بر این اساس خشکسالی با احتمال وقوع بیشتر از ۵۰درصد مطرح است، نباید آن را به عنوان حوادث غیره مترقبه قلمداد کرد و می بایستی شرایط و بستر لازم برای سازگاری با این اقلیم فراهم آید و مدیریت خشکسالی استقرار پیدا کند.

۲- شوربختانه تعادل بین عرضه و تقاضای آب ( منابع و مصارف آب) بر اساس منطق و ضوابط علم اقتصاد نبوده بلکه مبتنی بر ضوابط فنی- مهندسی بوده است؛ در صورتی که عرضه و تقاضا می تواند تحت تاثیر قیمت و سیاست های اقتصای باشد و در این راستا لازم است دیدگاه سیاست گذاران و مدیران استان نسبت به موضوع آب تغییر یابد و تعهد و عزم کافی نسبت به اجرای سیاست ها و استفاده از سازگاری های اقتصادی وجود داشته باشد.

۳- در راستای برنامه های توسعه منابع آب، ضروری است توافق بین گروه های متفاوت مصرف کننده وجود داشته باشد و رضایت عمومی برای اقدامات توسعه ای فراهم شود. همچنین طراحی راهبردهای بلند مدت برای بخش اجرایی از دست آوردهای مهمی است که می باید محور اقدامات بعدی قرار گیرد.

۴- در طرح های آمایش سرزمین و توسعه اجتماعی- اقتصادی استان، آب به عنوان زیر ساخت اصلی مد نظر قرار گیرد و با جلب مشارکت صاحبان منافع در برنامه های توسعه، مدیریت در مکان و توسعه زیر بنایی شهر ها، مراکز صنعتی و قطب های کشاورزی استان به عنوان عامل محوری مورد توجه تصمیم گیران قرار گیرد.

۵- کمک ها و حمایت های غیر هدفمند باعث هدر رفتن و مدیریت نامطلوب منابع آب کشاورزی، صنعتی و شهری استان شده است و این فرایند باید به شکل منطقی و درست اصلاح شود. به عنوان مثال برای جلوگیری از اسراف بخشی از اقدامات، فرهنگی است و دیگر اقدامات سازه ای. باید از تجهیزاتی استفاده شود که کاهنده مصرف باشند. شبکه های که برای مصرف آب کشاورزی داریم مدرن شوند. باز چرخانی و استفاده مجدد آب نیز یکی از راه های کنترل مصرف است. جلوگیری از آلودگی آب و بازسازی قنات ها و چاهها به دلیل محدودیت منابع از راههای نگهداری منابع آبی استان است.

۶-تقویت توازن بین زیر ساخت ها، نهادها و دانش مردم باید هدف اصلی مسئولین استان قرار گیرد و ضمن فراهم نمودن زیر ساخت ها ی توسعه، نهادهای لازم را برای آگاهی و فرهنگ سازی مردم استان به وجود آورند.

۷- برنامه های توسعه ای و مدیریت منابع آب، نیاز به تامین هزینه ها و اعتبارات سرمایه گذاری و قبل از هر چیز در سرمایه گذاری ها، شرایط لازم را برای سرمایه گذاری در بخش آب از قبیل کشاورزی، شیلات ، دامپروری ،ورزش( ایجاد سالن های شنا) ، گردشگری و صنعت و معدن( در راه اندازی کارخانه های از قبیل پتروشیمی، کارخانه های آب معدنی( به این خاطر که استان ما در جنوب کشور و نزدیک به کشورهای حوزه خلیج فارس واقع شده) باید فراهم کرد.

۸-توجه به تحقیقات و انجام طرح های تحقیقاتی به منظور افزایش راندمان آب در بخش کشاورزی و ترویج نتایج طرح های تحقیقاتی در بین کشاورزان استان افزایش یابد. به عنوان مثال برداشت آب های زیر زمینی توسط کشاورزان باید کنترل شود که کشاورزان به جای استفاده از منابع زیر زمینی از شبکه های آبیاری سطحی استفاده کنند و استفاده از آب های زیر زمینی برای کشاورزان محدود شود ( خیلی راحت یا بدون کار کارشناسی شده مجوز حفر چاه یا ایجاد تلمبه آبی به کشاورزان ندهند).

۹- استفاده از تجربیات جهانی و ملی و انطباق آن با شرایط اقلیمی استان مورد قبول تمامی تصمیم گیران و مدیران استان قرار گیرد تا ضمن بهره گیری از تجربیات موفق جهانی و ملی به نحوه سازگاری آن با شرایط فرهنگی و اقلیمی استان نیز توجه شود.

[۱] – عادلپور،عبدالعلی ودیگران، تنگناها و چالش های مصرف آب در ایران؛ فصل نامه آموزش و پژوهشی مدیریت آب؛۱۳۸۷ش۱٫

[۲] – ابعاد بحران آب بسیار تکان دهنده است، روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳/۱۰/۱۳۸۹.

منبع : عصردنا